هم‌زمان با بازگشت غیرمنتظره علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات وین، به تهران، درخواست اخیر روسیه برای دریافت تضمین از آمریکا و غرب، چشم‌انداز رسیدن به توافق در مذاکرات احیای برجام را تاریک‌تر کرده است.

به نوشته خبرگزاری ایرنا، علی باقری کنی دوشنبه‌شب، ۱۶ اسفندماه، وین را به قصد «سفری کوتاه» به تهران، در چارچوب «رایزنی‌های معمول در جریان مذاکرات» ترک کرد؛ اما هم‌زمان روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال به نقل از دو دیپلمات غربی، نوشت: «مشخص نیست باقری کنی چرا به ایران رفته و چه زمانی به وین باز می‌گردد.»

بازگشت او به تهران پس از گفت‌وگوی تلفنی روز دوشنبه میان سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، و همتای ایرانی او، حسین امیرعبداللهیان، انجام شد. 

بنابر اعلام وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، دیپلمات‌های ارشد دو کشور، درباره مناسبات دوجانبه، تحولات اوکراین و همچنین روند مذاکرات وین و ازجمله درخواست اخیر مسکو از واشینگتن در چارچوب احیای برجام، صحبت کردند.

وزیر امور خارجه روسیه روز شنبه، ۱۴ اسفندماه، گفته بود تحریم‌هایی که غرب به‌دلیل جنگ اوکراین علیه مسکو اعمال می‌کند، مانعی برای توافق هسته‌ای با ایران شده است و کشورش از ایالات متحده تضمین کتبی می‌خواهد که این تحریم‌ها به‌هیچ‌ شکل بر مناسبات اقتصادی و تجاری آن با تهران ذیل توافق برجام خللی وارد نخواهد کرد.

سفارت روسیه در تهران، روز دوشنبه درباره گفت‌وگوی وزرای خارجه دو کشور، نوشت: «تاکید شد که احیای برجام باید تضمین کند که همه شرکت‌کنندگان در آن، برای توسعه بدون مانع همکاری‌ها در همه زمینه‌ها، از حقوق برابر برخوردارند.»

براساس بیانیه وزارت امور خارجه ایران، امیرعبداللهیان هم در این گفت‌وگو تاکید کرد: «روشن است که همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران با هیچ‌کشوری ازجمله روسیه نباید متاثر از فضای تحریم باشد.» 

به گزارش وال‌استریت ژورنال، بازگشت ناگهانی باقری کنی به تهران، از احتمال شکست مذاکراتی خبر می‌دهد که نزدیک به یک سال در وین با هدف احیای برجام دنبال شده است. 

انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که هماهنگ‌کننده مذاکرات وین است، شامگاه دوشنبه در حساب توییتر خود در پاسخ به یک روزنامه‌نگار ایرانی که از ادامه مذاکرات کارشناسی خبر داده بود، نوشت: «تنها برای شفاف‌سازی. دیگر مذاکرات در سطح کارشناسی یا نشست‌های رسمی نداریم. زمان آن فرارسیده است که در چند روز آینده تصمیم‌گیری‌های سیاسی به مذاکرات وین خاتمه دهند. باقی قیل‌وقال [بیهوده] است.»

هم‌زمان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، «تاخیر واشینگتن در اتخاذ تصمیم سیاسی» را دلیل مبهم ماندن چشم‌انداز توافق در مذاکرات وین دانست.

او در توییتی که روز دوشنبه به چهار زبان فارسی، انگلیسی، عربی و عبری منتشر کرد، نوشت: «دسترسی سریع به توافق قوی نیازمند ارائه ابتکارهای جدید ازسوی همه طرف‌هاست.»

طرف‌های شرکت‌کننده در مذاکرات وین در روزهای اخیر گفته‌اند که هنوز به توافق نهایی برای احیای برجام دست پیدا نکرده‌اند و چند اختلاف مهم باقی مانده است، ازجمله در زمینه تحریم‌هایی که قرار است واشینگتن در ازای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران، لغو کند.

مذاکره‌کنندگان ارشد بریتانیا، فرانسه و آلمان، روز جمعه برای رایزنی‌های نهایی به کشورهایشان بازگشتند و جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اظهار امیدواری کرد که توافق نهایی مذاکرات احیای برجام در طول این آخر هفته (یعنی روزهای شنبه و یکشنبه) اعلام شود.

اما روز شنبه، درخواست وزیر امور خارجه روسیه برای دریافت تضمین از آمریکا و غرب، بار دیگر چشم‌انداز رسیدن به توافق را تیره کرد. مقام‌های غربی می‌گویند هیچ راهی برای موافقت با معافیت‌ از تحریم‌های روسیه به‌دلیل توافق هسته‌ای وجود ندارد. 

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، روز یکشنبه درخواست لاوروف را «بی‌ربط» دانست و گفت که تحریم‌های وضع‌شده علیه روسیه، هیچ ربطی به توافق احتمالی با ایران برای احیای برجام ندارد.

دولت فرانسه نیز در واکنش به این درخواست لاوروف، به مسکو هشدار داد که در مذاکرات احیای برجام به «باج‌گیری» متوسل نشود. یک سخنگوی دفتر ریاست جمهوری فرانسه، روز یکشنبه گفت: «دیپلمات‌ها باید با مسائل به‌طور جداگانه برخورد کنند و آن‌ها را با هم مخلوط نکنند. در غیر این صورت، در واقع، این کار باج‌گیری خواهد بود و نه دیپلماسی.»

جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید هم روز دوشنبه در نشست خبری خود، با اشاره به پیشرفت‌ها در مذاکرات وین ضمن باقی بودن مسائلی مهم برای تصمیم‌گیری، تاکید کرد که تحریم‌های اعمال‌شده بر روسیه به‌دلیل حمله به اوکراین با هدف مشترک واشینگتن و مسکو در مذاکرات وین، مبنی‌بر جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، ارتباطی ندارد. 

یک دیپلمات ارشد غربی روز دوشنبه به وال‌استریت ژورنال گفت: «اگر اکنون تصمیم‌های نهایی در واشینگتن و تهران گرفته نشود، این توافق در خطر جدی قرار خواهد گرفت. با به‌تعویق انداختن این تصمیم‌ها، دریچه‌ای به روی مسکو باز شد تا باعث نابودی توافق شود.»

وال‌استریت ژورنال با اشاره به سخنان مقام‌های وزارت امور خارجه ایران، نوشت: «به نظر می‌رسد که خواسته‌های آقای لاوروف مقام‌های ایرانی را عصبانی کرده است.» 

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، روز دوشنبه در نشستی با نمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره آخرین تحول‌ها در مذاکرات وین، بدون اشاره مستقیم به هیچ کشوری، ازجمله روسیه، گفت: « اجازه نخواهیم داد هیچ عامل خارجی منافع ملی کشور را در مذاکرات وین برای لغو تحریم‌ها، تحت تاثیر قرار دهد.» 

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز روز دوشنبه با اشاره به بی‌اطلاعی ایران از جزئیات درخواست روسیه، خواستار شفاف‌سازی در این زمینه شد و گفت: «اظهارات آقای لاوروف را در رسانه‌ها دیده‌ایم و منتظریم که از طریق مجاری دیپلماتیک جزئیات آن را بشنویم.» 

وال‌استریت ژورنال از قول دو دیپلمات غربی نوشت که در اواخر هفته گذشته، میخائیل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روسیه در وین، درخواستی کتبی به هیئت اروپایی زیر نظر انریکه مورا ارائه کرده او در آن خواستار تضمینی کتبی شده است، مبنی‌بر این‌‌که تحریم‌های غرب نباید وظایف روسیه تحت توافق هسته‌ای، ازجمله مبادله اورانیوم با ایران و همکاری‌هایش با آن کشور در زمینه برنامه هسته‌ای را تحت تاثیر قرار دهد.

مقام‌های آمریکایی و اروپایی گفته‌اند که این موضوع قابل حل است، اما درخواست‌ لاوروف برای معافیت‌ از تحریم‌هایی که به گفته او «به حق روسیه برای تجارت آزاد و کامل، همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری و همکاری‌های نظامی-فنی» با ایران لطمه می‌زند، امکان‌پذیر نیست و به انسجام تحریم‌های اعمال‌شده بر روسیه به‌دلیل تجاوز آن کشور به اوکراین، لطمه می‌زند.